Η αλλεργία αποτελεί μια μάστιγα της σύγχρονης ζωής. Τα τελευταία χρόνια το «αλλεργικό κύμα» έχει παρασύρει στο πέρασμά του άτομα κάθε ηλικίας από τον λεγόμενο «πολιτισμένο κόσμο».

Αν και τα στατιστικά στοιχεία είναι ελλιπή, ιδιαίτερα στη Νότια Ευρώπη, υπολογίζεται ότι 3.500.000 άτομα κάτω των 25 ετών πάσχουν από τροφική αλλεργία, την συχνότερη αιτία αναφυλακτικού σοκ. Η αναφυλαξία είναι μια επείγουσα κατάσταση και ορίζεται από τους ειδικούς σαν «σοβαρή, δυνητικά απειλητική για τη ζωή αντίδραση υπερευαισθησίας». Αυτό σημαίνει ότι χαρακτηρίζεται από ταχεία, απροσδόκητη  έναρξη με σοβαρά συμπτώματα από το αναπνευστικό ή το καρδιαγγειακό σύστημα, που συνοδεύονται συχνά από εκδηλώσεις στο δέρμα και τους βλεννογόνους. Μπορεί να συμβεί σε οποιονδήποτε, ιδιαίτερα σε άτομα με ιστορικό αλλεργίας ή προηγούμενης αναφυλακτικής αντίδρασης.

 Η συχνότητα αναφυλακτικών επεισοδίων τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί ραγδαία. Υπολογίζεται ότι το 25%-30% των αναφυλακτικών αντιδράσεων συμβαίνει στο χώρο του σχολείου. Όταν ένα παιδί εντάσσεται για πρώτη φορά σε Παιδικό ή βρεφονηπιακό σταθμό, υπάρχει περίπτωση να μην έχει εκδηλώσει την αλλεργική του προδιάθεση. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό να ζητείται από τους γονείς ιστορικό του παιδιού που να περιλαμβάνει ερωτήσεις του τύπου «έχει παρουσιάσει ποτέ το παιδί εξανθήματα με τη χορήγηση τροφής ή φαρμάκου; ή: ταλαιπωρείται συχνά με βήχα, για τον οποίο χρειάζεται να παίρνει συχνά φαρμακευτική αγωγή;» Γενικές ερωτήσεις του τύπου: «έχει το παιδί κάποια αλλεργία;», συνήθως λαμβάνουν αρνητική απάντηση.

Σε περίπτωση που το παιδί έχει διαγνωσμένη αλλεργία, πρέπει η εγγραφή του να συνοδεύεται από λεπτομερή γνωμάτευση του ιατρού που το παρακολουθεί καθώς και τα αλλεργιογόνα που πρέπει να αποφεύγονται . Επίσης, ένα Φύλο Οδηγιών για τα βήματα που πρέπει να ακολουθούνται σε περίπτωση εκδήλωσης αλλεργικού επεισοδίου.

Το προσωπικό του Παιδικού Σταθμού πρέπει να είναι ενήμερο για τυχόν αλλεργικά παιδιά που υπάρχουν στο δυναμικό του. Σε καμία περίπτωση τα παιδιά αυτά δεν πρέπει να στοχοποιούνται  ούτε και να αποκλείονται από δραστηριότητες, εκτός αν αυτό επιβάλλεται για ιατρικούς λόγους. Η εκπαίδευση των βρεφονηπιοκόμων και του υπόλοιπου προσωπικού στην αναγνώριση μιας αλλεργικής αντίδρασης είναι πολύ βασική για την ασφάλεια όλων των παιδιών, μια και κάποια παιδιά εκδηλώνουν για πρώτη φορά αλλεργική αντίδραση στο σχολείο.

Η πρόληψη των αλλεργικών αντιδράσεων μπορεί να γίνει κυρίως με την αποφυγή έκθεσης σε κύρια αλλεργιογόνα , όπως τροφές και τσιμπήματα μέλισσας. Το περιβάλλον των Σταθμών καλό είναι να είναι ελεύθερο από μοκέτες, πλαστικά κακής ποιότητας και έντονες οσμές απορρυπαντικών ή άλλων ουσιών.

Τον Ιούνιο του 2012 η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας εγκαινίασε την καμπάνια για την καταπολέμηση της αναφυλαξίας. (Stop Anaphylaxis! Food Allergy Campaign). Μεταξύ των άλλων στόχων, αποσκοπεί στην ελεύθερη διάθεση στα σχολεία αυτοενιέμενων συσκευών αδρεναλίνης και στην διατύπωση βασικών αρχών για την αντιμετώπιση του αλλεργικού παιδιού στο σχολείο. Το 2011 οι Η.Π.Α. εισήγαγαν ειδική νομοθετική ρύθμιση που να ενθαρρύνει την εκπαίδευση του προσωπικού των σχολείων για την ετοιμότητα και αντιμετώπιση αναφυλακτικού επεισοδίου.

Η Ευρώπη δεν έχει ακόμη αποκτήσει ενιαία πολιτική στο θέμα αυτό. Στη χώρα μας, εκκρεμεί η οργανωμένη εκπαίδευση των πολιτών, των ασθενών και των οικογενειών τους καθώς και η παροχή δυνατότητας σε προσωπικό σχολείων για την έγκαιρη και αποτελεσματική χρήση της συσκευής αδρεναλίνης. Η συσκευή είναι ειδικά σχεδιασμένη για χρήση από μη γιατρούς και αποτελεί σωτήρια παρέμβαση - την πρώτη και μοναδική - για τη ζωή του ασθενούς.

Επειδή η αξία της κάθε ανθρώπινης ζωής είναι ανυπολόγιστη, η άγνοια και η ολιγωρία δεν δικαιολογούνται. Η ανάγκη τροποποίησης της πολιτικής για την διαφύλαξη της υγείας των μαθητών επιβάλλεται να ευαισθητοποιήσει όλους τους πολιτειακούς φορείς που εμπλέκονται.

Η πνευμονία είναι εμπύρετη νόσος του κατώτερου αναπνευστικού με παθολογικά ευρήματα ( προσβολή των πνευμόνων ή/και του υπεζωκότα ) στην ακτινογραφία θώρακος.

Είναι συχνότερη στα μικρότερα παιδιά, κάτω των 5 ετών, και από αυτά τα παιδιά τα μισά θα χρειαστούν νοσηλεία για αντιμετώπιση της πνευμονίας τους.

Προκαλείται τόσο από ιούς, όσο και από βακτήρια. Μάλιστα, στα παιδιά κάτω των 5 ετών, οι ιογενείς πνευμονίες είναι συχνότερες.

Ιδιαίτερα στην εποχή μας, που ο εμβολιασμός ρουτίνας για αιμόφιλο και πνευμονιόκοκκο είναι στο εθνικό χρονοδιάγραμμα εμβολιασμού  των αναπτυγμένων χωρών, η πνευμονία από τα συγκεκριμένα μικρόβια είναι πολύ πιο σπάνια. Ακόμη, φαίνεται πως ο εμβολιασμός για πνευμονιόκοκκο προστατεύει και από τις ιογενείς πνευμονίες.

Τυπικά, τόσο η ιογενής όσο και η μικροβιακή πνευμονία μπορεί αν συμβεί σε όλο το χρόνο. Ωστόσο, το χειμώνα είναι συχνότερες, κυρίως γιατί τα παιδιά περνούν το μεγαλύτερο μέρος της μέρας τους σε κλειστούς χώρους σε έντονο συγχρωτισμό.

Παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης πνευμονίας, είναι η διαβίωση σε πολύ πυκνοκατοικημένους χώρους- πολυπληθείς οικογένειες σε μικρά διαμερίσματα. Τα παιδιά, που πάνε σχολείο ή παιδικό σταθμό, φέρνουν συχνά ιώσεις στο σπίτι και τις μεταδίδουν στα άλλα μέλη της οικογένειας και ιδιαίτερα στα μικρότερα αδελφάκια.

Υπάρχουν και χρόνια νοσήματα που προδιαθέτουν σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης πνευμονίας, όπως οι συγγενείς καρδιοπάθειες, η βρογχοπνευμονική δυσπλασία στα πρόωρα, η κυστική ίνωση, το άσθμα, η δρεπανοκυτταρική αναιμία, τα νευρομυϊκά νοσήματα, κάποιες γαστρεντερικές διαταραχές όπως η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, καθώς και οι συγγενείς και επίκτητες ανοσοανεπάρκειες.

Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι ο καπνός του τσιγάρου μειώνει τις άμυνες του αναπνευστικού, ακόμη και σε παθητική μορφή. Τα βρέφη καπνιστριών μητέρων έχουν αυξημένες πιθανότητες να αρρωστήσουν από πνευμονία.

Το αίτιο της πνευμονίας ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία. Στα νεογνά, συχνότερα είναι αίτια που σχετίζονται με τη γέννα και τη μητέρα, όπως ο στρεπτόκοκκος ομάδας Β, το κολοβακτηρίδιο, το χλαμύδιο του τραχώματος, αλλά και η λιστέρια. Στα βρέφη κάτω των τριών μηνών, εμφανίζονται τόσο ιογενείς  όσο και μικροβιακές πνευμονίες.

Σε παιδιά κάτω των 5 ετών τα αίτια της πνευμονίας είναι συνηθέστερα ιογενή. Από τα μικρόβια, ο πνευμονιόκοκκος , ο στρεπτόκοκκος και σπανιότερα ο σταφυλόκοκκος ευθύνονται για τα πνευμονίες σε αυτές τις ηλικίες. Σε παιδιά μεγαλύτερα των 5 ετών, οι πνευμονίες είναι συχνότερα μικροβιακές και όχι τόσο συχνά ιογενείς. Και σε αυτήν την ηλικία, βασικότερο μικροβιακό παθογόνο είναι ο πνευμονιόκοκκος αλλά και άλλα άτυπα μικρόβια, όπως το μυκόπλασμα της πνευμονίας και το χλαμύδιο της πνευμονίας.

Η κλινική εικόνα ποικίλλει, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, την άμυνα του οργανισμού του και το αίτιο της νόσου. Δεν υπάρχει συγκεκριμένο κλινικό στοιχείο που να «σφραγίζει» τη διάγνωση της πνευμονίας, ενώ είναι πολύ δύσκολη η διάκριση της ιογενούς από τη μικροβιακή πνευμονία χωρίς εργαστηριακές εξετάσεις.

Το παιδί παρουσιάζει συνηθέστερα πυρετό που ενίοτε είναι υψηλός, κακουχία και καταβολή. Ο βήχας ίσως να μην είναι το βασικότερο σύμπτωμα και να μην εντυπωσιάζει τους γονείς, όπως π.χ., σε μια βρογχίτιδα. Μπορεί να υπάρχει αναπνευστική δυσχέρεια, με ταχύπνοια και χαμηλό κορεσμό οξυγόνου, που στα μικρότερα παιδιά και βρέφη να εκδηλώνεται με δυσκολία στη σίτιση και ανησυχία στον ύπνο, γογγυσμό και υπνηλία.

Τα μεγαλύτερα παιδιά μαζί με τον πυρετό παρουσιάζουν κακουχία και καταβολή, ανορεξία και μπορεί να παραπονεθούν για πόνο στο στήθος ή στην κοιλιά. Δεν είναι σπάνιο να παρουσιάζουν και εμέτους. Τα πολύ μικρά βρέφη και νεογνά μπορεί να μην παρουσιάζουν καν πυρετό.

Η διάγνωση τίθεται με την ακτινογραφία θώρακος, ενώ για την διάκριση ανάμεσα σε ιογενή και μικροβιακή πνευμονία, βοηθούν οι εξετάσεις αίματος.

Η αντιμετώπιση της πνευμονίας εξαρτάται και πάλι από την ηλικία του παιδιού, το αίτιο και τη βαρύτητα της νόσου. Τα εμπύρετα βρέφη, τα παιδιά με πολύ υψηλό πυρετό, κακή γενική κατάσταση, μειωμένη σίτιση, αναπνευστική δυσχέρεια που χρειάζεται χορήγηση οξυγόνου, αδυναμία λήψης υγρών /αφυδάτωση, επιδείνωση παρά την χορήγηση αντιβίωσης, καθώς και όσα εμφανίζουν ήδη στην διάγνωση της πνευμονίας επιπλοκές της νόσου όπως το εμπύημα ή η πλευριτική συλλογή,  ιστορικό υποτροπιάζουσας πνευμονίας καθώς και  χρόνιο συστηματικό νόσημα, χρειάζονται νοσηλεία σε νοσοκομείο για υποστήριξη και αντιμετώπιση.

Τα παιδιά που είναι σε καλή γενική κατάσταση, χωρίς αναπνευστική δυσχέρεια, σιτίζονται επαρκώς και συνεργάζονται για την αγωγή τους, αντιμετωπίζονται στο σπίτι με κατάλληλη αγωγή.

Προσοχή: οι ιογενείς πνευμονίες ΔΕΝ αντιμετωπίζονται με αντιβίωση. Παρά το όνομά τους, οι αντιβιώσεις καταπολεμούν μόνον τα μικρόβια, όχι τους ιούς.

Αντιβίωση κατάλληλη για το πιθανότερο μικρόβιο κατά περίπτωση, θα δώσει μόνον ο παιδίατρος.

Στην πνευμονία, εξίσου σημαντική είναι η χορήγηση υγρών, η επαρκής σίτιση, τα αντιπυρετικά, και αν χρειάζεται και τα εισπνεόμενα φάρμακα.

Αν χρειαστεί αντιβιοτική αγωγή, συνήθως αυτή διαρκεί 10 ημέρες. Σε 48 ώρες από την έναρξη της αγωγής το παιδί θα πρέπει να παρουσιάζει εμφανή βελτίωση της κλινικής του εικόνας.

Η αποκατάσταση των ακτινολογικών ευρημάτων καθυστερεί, και ιδίως σε πνευμονίες από πνευμονιόκοκκο, μπορεί να χρειαστούν και 8 εβδομάδες.

Επιπλοκές της νόσου είναι σπάνιες, και περιλαμβάνουν το εμπύημα, το απόστημα, τη νεκρωτική πνευμονία και τον πνευμοθώρακα.

Ωστόσο, θα πρέπει να κρατάμε ότι η πνευμονία στη σύγχρονη εποχή, παρά το τρομακτικό της όνομα, θεραπεύεται πλήρως και χωρίς κανένα υπόλειμμα στα υγιή παιδιά.

Ο πυρετός αποτελεί το πιο συχνό σύμπτωμα για το οποίο προσκομίζεται ένα παιδί στον παιδίατρο ή στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών των νοσοκομείων. Δεν αποτελεί νόσο, αλλά σύμπτωμα και μάλιστα ωφέλιμο, υπό την έννοια του ότι συνιστά απάντηση του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού έναντι κάποιου παθογόνου.

Όμως, πέραν της ανησυχίας, ανορεξίας και κακής διαθέσεως  που ορισμένες φορές προκαλεί στο άρρωστο παιδί, ακόμη συχνότερα προκαλεί φόβο και άγχος στους γονείς. Το φαινόμενο της «πυρετοφοβίας» είναι ενίοτε τόσο έντονο (φόβος πυρετικών σπασμών ή άλλων νευρολογικών επιπλοκών που μπορεί να προκαλέσει ο πυρετός), ώστε καλείται συχνά ο παιδίατρος «να θεραπεύσει τον πυρετό», ενώ  η ορθή προσέγγιση είναι η αιτιολογική αντιμετώπισή του και όχι η αλόγιστη χρήση αντιπυρετικών φαρμάκων.

Ο πυρετός ορίζεται ως η παροδική αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος πάνω από τα φυσιολογικά όρια. Αποτελεί ένα κοινό σύμπτωμα πολλών νοσημάτων, συχνότερα λοιμώδους αιτιολογίας.

Παράγοντες που είναι δυνατό να επηρεάσουν τη θερμοκρασία του σώματος είναι η φυσική δραστηριότητα, το υπερβολικό ντύσιμο, το φαγητό, τα φάρμακα, η φάση του καταμήνιου κύκλου και η υψηλή θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Από τους περισσότερους συγγραφείς ως πυρετός γίνεται δεκτή η θερμοκρασία άνω των 38 βαθμών Κελσίου όταν η μέτρηση γίνεται στο ορθό, άνω των 37,5 βαθμών Κελσίου όταν η μέτρηση γίνεται στη στοματική, και άνω των 37,2 βαθμών Κελσίου όταν η μέτρηση γίνεται στη μασχαλιαία κοιλότητα.

Η μέτρηση της θερμοκρασίας από το στόμα και το ορθό πρέπει να αποφεύγεται στις ηλικίες 0-5 ετών. Οι μετρήσεις στη μασχάλη διαθέτουν σημαντική αξιοπιστία και αποτελούν πρακτικό τρόπο μέτρησης του πυρετού, έχοντας ως δεδομένο ότι η έντονη εφίδρωση επηρεάζει αρνητικά τις μετρήσεις. Μετά την άρση της κυκλοφορίας των υδραργυρικών θερμομέτρων από το εμπόριο χρησιμοποιούνται κυρίως τα ηλεκτρονικά ψηφιακά θερμόμετρα.

Σε πρόσφατες μελέτες βρέθηκε ότι τα θερμόμετρα δερματικής επαφής στο μέτωπο παρουσιάζουν τις πιο αντιφατικές μετρήσεις με εύρος 3 βαθμών Κελσίου ενώ η αστάθεια των μετρήσεων στα ωτικά θερμόμετρα είναι της τάξης των 2 βαθμών Κελσίου, καθιστώντας τα έτσι μη αποδεκτά στην κλινική πράξη.

Για την αντιμετώπιση του πυρετού απαιτείται πρώτα και κυρίως επαρκής ενυδάτωση και ελαφρά ένδυση προκειμένου να διευκολυνθεί η αποβολή θερμότητας. Το χλιαρό λουτρό βοηθά ελάχιστα στην πτώση της θερμοκρασίας υπό την προϋπόθεση ότι το παιδί δεν έχει ρίγος. Τα αντιπυρετικά φάρμακα (παρακεταμόλη, ιβουπροφαίνη, μεφαιναμικό οξύ) θα πρέπει να χορηγούνται εναλλάξ με φειδώ, δεδομένης της ευεργετικής δράσης του πυρετού στην καταπολέμηση του λοιμογόνου παράγοντα, αλλά και λόγω των δυνητικών ανεπιθύμητων ενεργειών που ενδέχεται να προκαλέσουν. Χορηγούνται όταν ο πυρετός είναι υψηλός (άνω των 38,5 βαθμών Κελσίου), προκειμένου να ανακουφιστεί ο ασθενής.

Ο πυρετός αρκετές φορές συνοδεύεται από ποικίλα συμπτώματα με κυριότερα το ρίγος, την εφίδρωση, την ταχυκαρδία, την ταχύπνοια και εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα (υπνηλία, λήθαργος, διέγερση). Η εμφάνιση ρίγους (αίσθημα ψύχους, μυϊκός τρόμος, ωχρότητα δέρματος, κυάνωση άκρων-χειλέων) κατά την πορεία νόσου η οποία δεν χαρακτηριζόταν από αρχικό ρίγος μπορεί να υποδηλώνει επιπλοκή, υποτροπή ή επέκταση της αρχικής λοίμωξης.

Η  σοβαρότητα της υποκείμενης νόσου θα πρέπει να αξιολογείται κυρίως με βάση τη γενική κατάσταση του παιδιού και όχι με το κατά πόσον ανταποκρίνεται ο πυρετός στην αντιπυρετική αγωγή. Βρέφη ηλικίας κάτω των 3 μηνών με θερμοκρασία άνω των 38 βαθμών Κελσίου ανήκουν σε ομάδα αυξημένου κινδύνου για σοβαρή νόσο.

Η διατήρηση της κακής όψης του ασθενούς, ακόμη και μετά την πτώση του πυρετού, συνηγορεί υπέρ της αυξημένης σοβαρότητας της νόσου που προκαλεί τον πυρετό.

Το παιδί πρέπει να εκτιμάται από παιδίατρο όταν εμφανίζει συμπτώματα όπως είναι η απουσία δακρύων, η μειωμένη διούρηση, η εμφάνιση εξανθήματος (ιδίως όταν δεν εξαφανίζεται μετά από πίεση), όταν ο πυρετός διαρκέσει περισσότερο από 5 ημέρες και γενικά αν οι γονείς θεωρούν ότι η κατάσταση του παιδιού επιβαρύνθηκε ή ανησυχούν περισσότερο από την αρχή της νόσου.